İran’ın petrol satışlarına yönelik uygulanacak yaptırımlara 7 haftadan az bir süre kala, dün Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu toplantısında ABD’li ve İranlı yetkililer arasında sözlü tartışma yaşandı.
Reuters’ın haberine göre, İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Ali Ekber Salihi dün, ABD’nin İran ve büyük devletlerarasında imzalanan nükleer anlaşmadan çekilmesinin Ortadoğu’nun barış ve güvenliğini tehlikeli bir şekilde etkilemesinin kaçınılmaz olduğunu kaydetti.
Bloomberg’in haberine göre ise, Viyana’da düzenlenen Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu toplantısı sırasında Salihi ile ABD Enerji Bakanı Rick Perry arasında sözlü atışma yaşandı.
BM bünyesinde faaliyet gösteren Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun yıllık toplantısında Salihi, ”Uluslararası toplumun neredeyse tamamının oybirliğiyle onayladığı gibi, bu uğursuz adımın hem bölgesel hem de küresel barış ve istikrarın üzerinde tehlikeli etkilerinin olması kaçınılmazdır” dedi.
Batı ile müzakerelerde deneyimli bir müzakereci olan Salihi, ne türde bir tehlikeli etkinin olacağını ise net olarak belirtmedi. Oysa İran güçleri, Beşşar Esed’e destek vermek için Suriye’de savaşıyor. Aynı şekilde Tahran tarafından desteklenen Lübnanlı Hizbullah Örgütü’nün savaşçıları da Suriye’de bulunuyor. Yine İran, Yemen’de darbeci Husi milislerini de destekliyor.
ABD yaptırımları
ABD ise bu süreçte nükleer anlaşmadan çekilerek İran’a yönelik yaptırımları tekrar aktif hale getirmişti. Washington yönetimi, Kasım ayında da bir dizi yaptırım daha uygulamaya başlayacak. Avrupalı güçler, İran’ın petrol gelirlerini desteklemek, şirketlerini ABD yaptırımlarına karşı korumak ve İran’daki faaliyetlerinin sürekliliğini sağlamak için çok çabaladı. Buna rağman, birçok Avrupalı şirket İran’dan çekildi. Aynı şekilde yaptırımlar İran para biriminin değer kaybetmesine de neden oldu. Bu yıl içerisinde yaklaşık üçte iki değer kaybeden riyal, bu ay dolar karşısında rekor bir düşüşe şahit oldu.
ABD Başkanı Trump, Uluslararası Atom Enerji Kurumu delegelerine gönderdiği ve Enerji Bakanı Ricky Perry tarafından okunan mektubunda, İran’ı nükleer silah geliştirmesine yardımcı olabilecek herhangi bir yoldan kalıcı olarak mahrum edilmesi çağrısında bulundu.
Perry, ”Ortak Eylem Planı hatalı bir anlaşmaydı ve İran’ın devam eden suistimallerini engellemede başarısız oldu” dedi. ABD, İran’ın Yemen ve Suriye’deki müdahelelerinin Ortadoğu’da istikrarın bozulmasından sorumlu olduğunu düşünüyor.
Öte yandan Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu, Kasım ayında İran petrol tedariklerinde yaşanacak kayıpların petrol fiyatlarını yükseltebileceği uyarısında bulundu. İranlı yetkililer de geçen ay, ABD’nin İran petrol satışını engelleme vaadini gerçekleştirmesi halinde askeri güçlerinin Hürmüz Boğazı’ndan geçişleri kısıtlayabileceği uyarısında bulunmuşlardı.
Bu gelişmelerin yanı sıra İran, Rusya ve Çin ile anlaşma gereği izin verilen nükleer teknolojileri ve tesisleri yenileme çalışmalarını sürdürüyor. Salihi’nin açıklamalarına göre İran, 2019 yılının üçüncü çeyreğinde Buşehr nükleer santralini genişletme çalışmalarını başlatacak.
Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun yıllık toplantısındaki konuşmasında Salihi, ”Uluslararası toplumun ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesine karşı çıkması sadece ABD’nin tek taraflılığına duyulan derin öfkeyi yansıtmamaktadır. Aynı zamanda yaygınlaşan kaos ve var olan terör tehditleri nedeniyle bölgemizin içinde bulunduğu zor durumdan kaynaklanan korkuları da yansıtmaktadır” dedi.
İran’dan AB’ye çağrı
AB’ye nükleer anlaşmayı kurtarma çabalarını hızlandırma çağrısında bulunan Salihi, AB’nin yükümlülüklerini yerine getirme zamanının geldiğini kaydetti.
AB’nin bu yöndeki çabalarını öven Salihi sözlerine şunları ekledi, ”Şimdiye kadar takip edilen aşamalı metodun, ABD’nin düşüncesiz ve dikkatsiz politikalarından doğan durum ile yüzleşmek için uygun mekanizma olmadığına inanıyoruz.”
Salihi, İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in tehditlerini ise tekrarlamadı. Geçen hafta yaptığı açıklamada Zarif, ülkesinin nükleer anlaşmayı kısmi ya da hafifletilmiş bir şekilde uygulamaya başlayabileceğini ve uranyumu zenginleştirebileceğini belirtmişti.