ABD’li eski bürokratlar, Beyaz Saray’ın ABD istihbarat yetkililerine, İran’ın nükleer anlaşmaya uymadığına dair kanıt sunması için baskı uyguladığını söyledi.

ABD tarafından Tahran’a karşı uygulanan yaptırımların hafifletilmesi karşılığında İran’ın nükleer programını askıya almasını gerektiren, BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya (P5+1) ile anlaşma imzalanmıştı.

ABD Birleşmiş Milletler Büyükelçisi Nikki Haley, geçen hafta Viyana’daki Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’na (IAEA) İran’daki askeri alanların incelenmesi konusunda daha sıkı denetim yapılması için, bir ziyaret gerçekleştirdi.

Haley New York’a döndükten sonra gazetecilere verdiği demeçte, “IAEA müfettişleri gerçek profesyoneller ve uzmanlardır. Ancak ajans alanların izin verdiği ölçüde incelemesini yeniden yapacak. İran, müfettişlerin askeri alanlara ulaşmasına izin vermeyeceğini, ortak çalışma planının ise askeri ve askeri olmayan bölgeleri ayırt etmediğini, denetlenmeyen ve beyan edilmeyen birçok alanın bulunduğunu ve bunun bir problem olduğunu” ifade etti.

Trump yönetimi, İran’ın askeri alanlarını denetlemek için IAEA’ya baskı yaparak nükleer anlaşmayı uygulamak için çalışıyor. Anlaşma uyarınca, IAEA İran’ın herhangi bir bölgesinde şüpheli faaliyetlerle ilgili kanıtları sunabilir, İran’a bu faaliyetleri netleştirmek için başvuruda bulunabilir. IAEA bu açıklamayı kabul etmiyorsa, Tahran’ın Uluslararası müfettişlerin bölgeye girmesi için müzakere yapmak üzere iki haftası var. İran hükümeti müfettişlerin bölgeye girmesine izin vermezse, anlaşmayı imzalayan devletlerin temsilcilerinden oluşan ortak bir komite İran’ı müfettişlerin girmesine zorlamak için oy kullanacak ve İran kararı üç gün içinde yerine getirecek.

Analistler, Trump yönetiminin bu konuda oldukça baskı yaptığını ve İran’ın anlaşmaya uyumunu test etmek için sivil ya da askeri herhangi bir yerde denetime izin vermesini istediğini belirtti.

CIA Eski Genel Müdür Yardımcısı David Cohen, Trump’ın kendisini desteklemek için istihbarat elde etmeden önce İran konusunda bir sonuca varmış gibi göründüğünü söyledi. CNN’ye verdiği demeçte, Beyaz Saray’ın cumhurbaşkanının istediği bilgileri elde etmek için istihbarat servislerine baskı yaptığını ve bu durumun bu istihbaratın yararlılığını zayıflattığını ekledi.

Başkan Barack Obama’nın Ulusal Güvenlik Konseyi sözcüsü olarak görev yapan eski bir CIA analisti olan Ned Price “İstihbarat yetkililerinin Beyaz Saray’dan baskı hissettiklerini duydum” diye konuştu.

Trump yönetiminin açıklamaları, ABD başkanının muhtemelen Ekim ayı ortasına kadar İran’ın nükleer anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerine uymadığı açıklaması beklendiğine işaret ediyor. Kongrenin cumhurbaşkanının, İran’ın nükleer anlaşmada ortaya konan üç aylık kapsamlı ortak çalışma programı hakkında bir bildiri imzalamasını istemek için yanıt vermenin tam zamanı.

Başkan, Kongre’ye İran’ın her üç ayda bir anlaşmaya uyduğuna dair bir rapor sunmalıdır. Trump isteksizce İran’ın uyumunu Mayıs ayında onaylamayı kabul etti. Fakat gelecekte bunu yapmaktan kaçınma sözü verdi. Uzmanlar, Trump yönetiminin belki Obama yönetiminin yaptığı anlaşmayı çökertmeye sebep olacak bir yolda ilerlediğine inanıyorlar.

Trump yönetimi, Tahran’ın nükleer anlaşmanın şartlarına uymaması anlamına gelen İran’ın yeni bir denetime karşı her hangi bir itirazına atıfta bulunur. Başkan Trump, İran’ın taahhüdünü onaylamama kararı alırsa, iş ABD Kongresine kalacak. Başkan Trump tarafından imzalanan İran’a karşı yeni yaptırımların kanunlaşması gerekecek, bu da İran’ın sözleşmeyi ihlal ettiği şeklinde algılanacaktır. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, geçen hafta Kongre’nin İran’a karşı yeni yaptırımları kabul etmesi halinde nükleer programın saatler içinde başlayabileceğini duyurmuştu.

Eski yetkililer ABD ve beş diğer ülkenin İran’la yaptığı nükleer anlaşmanın çökmesi ihtimalinden ve ABD’nin Kuzey Kore ile artan bir gerginlikle karşı karşıya olduğu bir vakitte yeni bir nükleer silah yayılım krizinden korkuyor.

Uzmanlar, İran’ın anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerini ihlal ettiğine dair henüz kesin bir kanıt bulunmadığını ve IAEA raporlarının Tahran’ın nükleer yakıt stoklarını ve nükleer altyapısını azalttığını söyledi.