Birleşmiş Milletler (BM) Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura, muhalefetle yaptığı görüşmelerde 12 maddelik gayriresmi belgenin müzakere edildiğini belirtti. Bu maddelerin Cenevre 1 Bildirisi ve BM Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararını kapsadığını ve Suriye halkının gelecekte yaşamak isteyeceği bir vizyonu yansıttığını” söyledi.
Yüksek Müzakere Heyeti, ülkenin resmi adı olan “Suriye Arap Cumhuriyeti” isminden Arap kelimesini çıkarılmasını da isteyen 12 maddeyi istişareye sundu.
Belgede “ordu reformu” ve “istihbarat servislerinin yeniden yapılandırılması” da vurgulandı.
De Mistura iki delegasyon arasında doğrudan görüşmeler yapmak istedi ancak Hükümet Heyeti Başkanı, yarın Şam’a gideceğini ve orada taraflar arasında çözüm ilkelerini inceleyeceğini söyleyerek bunu reddetti.
Mistura iki heyeti aynı anda BM’ye davet ederek, birbirine çok yakın mesafede, karşı karşıya olan iki oda da bulunduklarını ve onların arasında mekik dokuduğunu ifade etti.
Medya bürosunun yayınladığı bir bildiride, “Suriye halkı için siyasi sürecin gerçek anlamda ilerlemesine odaklanıyoruz” dedi.
Yetkili, delegeleri “müzakereleri herhangi bir ön koşul olmaksızın ciddiye almaya” çağırarak “diğer davetlilerin herhangi birinin meşruluğuna itirazda bulunmaya yönelik herhangi bir açıklama yapmaktan” kaçınmaya çağırdı.
“Cenevre 8” Suriye diyaloğunun 12 maddesi
1-) Suriye Arap Cumhuriyeti’nin- Suriye Devleti‘nin (Bkz. Not-1) egemenliğine, bağımsızlığına ve bölgesel varlığına saygı gösterilmesi; Toprak bütünlüğünün ve farklı etnik yapılara mensup toplumsal bütünlüğünün korunması.
2-) Suriye’nin ulusal egemenliğinin desteklenmesi, iç işlerine karışılmaması, uluslararası toplumun, BM sözleşmeleri çerçevesinde rol oynaması, Suriye topraklarının hiçbir parçasının birtakım tavizler karşılığında kaybedilmemesi ve Suriye halkının işgal altındaki Golan’ı yasal yollardan geri almaya bağlı olduğu.
3-) Suriye halkı, ülkesinin geleceğini demokratik yollarla seçim sandığı aracılığıyla tek başına belirlemelidir. Siyasi, ekonomik ve toplumsal sistemini seçme hakkına hiçbir baskı ya da dış müdahale olmaksızın sahip olmalıdır.
4-) Suriye Arap Cumhuriyeti – Suriye Devleti (Bkz. Not-2); herhangi bir etnisiteye ya da mezhebi/dini grubu esas almayan (Bkz. Not-3), demokratik, vatandaşlık haklarının korunduğu siyasi çoğulculuğa sahip bir devlet olmalıdır. Hukukun üstünlüğü, kuvvetler ayrılığı, bağımsız yargı, ulusal bütünlüğün desteklenmesi, Suriye toplumunun kültürel çeşitliliğinin tanınması, kamu özgürlüklerinin desteklenmesi; yolsuzluk, rüşvet ve kötü yönetimle mücadele için yapıcı tedbirlerin alınması gereklidir.
5-) Hükümet, ulusal bütünlüğe, çeşitli il ve bölgelerdeki yerel ve özerk devlet kurumlarına yetki vermelidir.
6-) Hükümetin ve yerel kurumların çalışmalarının gerektiğinde reformlar yaparak iyileştirilmesi ve kadın erkek eşitliği temelinde Suriye’nin tüm bölgelerindeki tüm kesimler için kamu hizmetlerine bağlılık çerçevesinde sürdürülmesi.
7-) Güçlü ve bütüncül bir silahlı kuvvetlerin özellikle ulusal sınırlarda dış tehditlere karşı anayasa çerçevesinde desteklenmesi ve anayasaya uygun olarak ulusal güvenliğin korunması için bir güvenlik ve istihbarat sistemi üzerine odaklanılması.
8 -) Her tür terörizmin mutlak bir şekilde reddedilmesi.
9-) İnsan haklarına ve özgürlüklere saygı gösterilmesi, özellikle kriz dönemlerinde onları güçlendirici mekanizmalar oluşturulması, haklarda ve fırsatlarda ayrımcılık yapılmaması, eşitliğe riayet edilmesi, kültür, dil, cinsiyet ve kimlik konusunda hiçbir ayrım yapılmaksızın herkesin eşitlik ilkesine dayalı olarak siyasi haklardan yararlanmasının teminat altına alınması. Bunlar yapıcı bir şekilde devlet kurumlarına ve karar verici noktalara katılmalı ve toplamda en az yüzde 30’luk bir katılıma sahip olmalıdır.
10-) Suriye ulusal kimliğinin, ülkenin tarihinin ulusal kültürel mirasın tüm çeşitliliği ile korunması ve hangi din veya mezhepten olursa olsun tüm toplumsal kesimler arasında barış sağlanması.
11-) Yoksullara, yaşlı insanlara, özel ihtiyacı olanlara, yetimlere, savaş mağdurlarına destek verilmesi ve mültecilere barınak sağlanması.
12-) Uluslararası antlaşmalara ve kültürel mirasın kasıtlı yok edilmesi hakkındaki anlaşmalar –UNESCO’nun beyannamesine uygun olarak ulusal mirasın ve gelecek kuşaklardaki doğal çevrenin korunması.
Notlar:
(1) Özel Elçilik Ofisi, Suriye Arap Cumhuriyeti’nin BM’ye Üye Devlet olduğunu ve BM örgütünün tüm görüşmelerinde ve işlemlerinde “Suriye Arap Cumhuriyeti” ismine atıfta bulunduğunu not eder. Bu atfın kaldırılmasına yönelik terimsel kullanımlar, uzlaşma süreci bağlamında delegeler tarafından Özel Elçi’ye sunulan seçenekleri yansıtır.
(2) Not 1’e bakınız.
(3) Özel Elçilik Ofisi, “Laiklik” terimini kullanılmadı. “Mezhebi/Dini Grubu Esas Almayan” ifadesinin Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararıyla sağlandığına dikkat çekildi. Hem laik, hem de dini özellik taşıyan Suriye anayasasında “Laik” terimi öngörülmemektedir. Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararında “Mezhebi/Dini Grubu esas almayan” teriminin kullanıldığı; Laik ve dini özelliklere eşit oranda sahip olan Suriye Anayasası’nda hem dini hem laikliği “Mezhebi/Dini Grubu esas almayan” ifadesiyle içerdiği bu sebeple “Laiklik” teriminin yeni Suriye anayasasında yer almasının öngörülmediğini belirtti. Bu sadece Suriye tarafında belirlenen bir konudur.
Muhalefet Belgesi: Orduda Reform ve Güvenlik Yapılandırma
1-) Suriye’nin egemenliğine, bağımsızlığına, toprak bütünlüğü güvence altındadır. Suriye halkı Suriye’nin işgal altındaki Golan Tepesi için uluslararası hukuka ve Birleşmiş Milletler Şartına uygun olarak tüm yasal araçlarla restore edilmesine kararlılıkla devam edecek. Suriye halkı, demokratik yollarla ülkesinin geleceğine karar verecek ve BM Şartına ve Güvenlik Konseyi kararlarına uygun olarak herhangi bir baskı veya dış müdahale olmaksızın siyasi, ekonomik ve sosyal sistemlerini seçme hakkına sahip olacaktır.
2-) Suriye, siyasal çoğulculuk, hukukun üstünlüğü, güçler ayrılığı, yargı bağımsızlığı, tüm vatandaşların eşitliği, toplumun kültürel çeşitliliği, kamu özgürlüklerinin korunması ve inanç özgürlüğü üzerine kurulu olan, herhangi bir mezhebi/dini grubu esas almayan bir demokrasidir. “Suriye Devleti”, Din, cinsiyet ve ırk ayrımı olmaksızın temeli eşit vatandaşlığa dayanan bir devlettir. Yolsuzluğa karşı mücadeleyi hedef alan bu yeni devlet Suriye halkının yüksek çıkarlarına ulaşmak, birliğini ve güvenliğini korumak için politikasını çizecektir. Suriye Arap dünyasının bir parçasıdır.
3-) “Suriye Devleti” kapsamlı ve dengeli kalkınma temelinde ulusal birlik ve idari merkeziyetçilik yapmaya adamıştır.
4-) Devletin kamu kurumlarının sürekliliği, Cenevre Bildirgesi, 2118 ve 2254 maddelerine göre ayrım gözetmeksizin tüm vatandaşlara kamu hizmetlerinin sağlanması. Vatandaşların tüm kamu yetkilileri ile olan ilişkilerinde yararlanabilmesi için, hukukun üstünlüğü, insan hakları, özel ve kamusal mülkiyet haklarıyla tam uyum sağlamak için etkili mekanizmalar kurulması.
5-) Suriye Anayasası Suriye ordusunun reformunun siyasi tarafsızlık taahhüt edilen ulusal ilkelere dayanan tek bir ulusal ordu olmasını garanti eder. Ulusal sınırları korumak ve Suriye halkını dış tehditlerden ve terörden korumak. Anayasa ayrıca güvenlik kurumlarının yeniden yapılandırılması ve oluşumunu üstlenmek suretiyle, ulusal güvenlik ve vatandaşların güvenliğini sağlamak, temel özgürlüklere ve insan haklarına saygılı olmak, vatandaşlarının hayatlarına müdahale etmemeyi güvence altına alır.
6-) Her türlü terörizm, fanatizm, radikallik ve mezhepçiliğe karşı temel özgürlükleri savunmak, buı sorunların nedenlerini ortadan kaldırmaya yönelik etkin taahhüdü ve ortaya çıkmalarını önlemek için tüm kültürel, sosyal ve ekonomik düzeyde yollar yaratmak.
7-) Irk, din, etnisite, kültürel veya dilsel kimlik, cinsiyet veya herhangi bir ayrımcılıktan bağımsız olarak ayrım gözetmeksizin, herkes için eşit haklara ve fırsatlara sahip olmak da dahil olmak üzere insan hakları ve özgürlüklerine bağlılık. Bu hakların korunması için mekanizmalar sağlamak. Kadınların siyasi hak ve imkânlarını diğerleriyle eşit koşullarda sağlamak, kadın temsilcilerin en az yüzde 30 olmasını sağlamak, kurumlarda karar verme yetkilerini, temsil ve katılımlarını sağlamak için etkin önlemler almak.
8 -) Suriye, bütün dinler ve gelenekler tarafından temsil edildiği gibi, tarihini ve kültürel çeşitliliğini, Suriye toplumuna katkı ve değerler ile dile getirir. Anayasa etnik, dini, dilsel, kültürel veya etnik gruplardan herhangi birine karşı ayrımcılığa izin vermeyecektir. Bu grupların üyeleri, kadınların ve erkeklerin sosyal, ekonomik ve kamusal hayatta fırsat eşitliği fırsatını buluyor. Anayasa, Suriye’nin tarihinin ve uygarlığının özünü temsil eden ulusal dil ve kültür olarak, Araplar, Kürtler, Türkmenler, Süryani Asuriler ve diğerlerinin kendi kültürlerinde ve dillerinde bulunan tüm unsurların ulusal haklarını garanti eder. Kürt sorununu Suriye davasının bir parçası olarak görür. Kürtlere ve diğer Süryanilere karşı uygulanan tüm ayrımcı ve istisnai politikaları kaldırır ve çocuklarından mahrum olanlara vatandaşlığını geri verir.
9-) Yaşlı insanlara, savunmasız ve özel bakıma muhtaç kişilere, yetimlere, savaş mağdurlarına destek. Yoksulluğu gidermek ve yok etmek, mültecilerin ve yerinden edilen kişilerin terk ettiği evlerine, topraklarına gönüllü ve güvenli bir şekilde kendi ihtiyaçları doğrultusunda geri dönmelerini sağlamak.
10-) Uluslararası antlaşmalara uygun olarak ve Kültürel Mirasının kasıtlı yok edilmesi üzerine UNESCO Beyannamesi ile tutarlı olarak gelecek nesillerin menfaati için ulusal mirasın ve doğal çevrenin korunmasını sağlamak.
11-) Savaş suçları ve insanlık suçlarıyla ilgili hesap verebilirlik ilkesini uluslararası ceza hukuku altında uygulanması.
12-) Onay veya iptaller için özel yasal komiteler tarafından incelenmek üzere Mart 2011’den sonra çıkarılan yasalar ve yönetmelikler dikkate alınır.